Wyprawa w wysokie góry
Każda osoba poważnie myśląca o wyjeździe w wysokie góry, niezależnie od tego, czy wyjazd ten będzie miał charakter rekreacyjny, czy też sportowy, powinna stosować się do zasad aklimatyzacji wysokościowej. Zasady aklimatyzacji obowiązują wtedy, gdy planujemy przebywać na wysokości powyżej 2500 m n.p.m. Niezastosowanie się do zasad aklimatyzacji może skutkować wystąpieniem przykrych dolegliwości, takich jak:
- ból głowy,
- nudności/wymioty,
- bezsenność,
- osłabienie,
- brak apetytu.
Statystyki pokazują, że nawet około 60% kandydatów do zdobywania pięciotysięczników nie kończy swoich zmagań właśnie z powodu złej aklimatyzacji wysokościowej.
Program adaptacji LOXYS
LOXYS daje Państwu narzędzie, dzięki któremu możliwe jest zaaklimatyzowanie się do wysokości jeszcze przed wyjazdem w góry. Obniża to znacznie koszty takiego wyjazdu. Narzędziem tym jest przygotowany przez nas program adaptacji do wysokości w symulowanych warunkach wysokogórskich. Program ten umożliwia przeprowadzenie wstępnej aklimatyzacji do wysokości w cyklu 10 dwugodzinnych treningów, w warunkach stopniowo zwiększającej się wysokości, od 2500 do 6000 m n.p.m. Każda sesja zaczyna się na nowej wysokości. Specjalne bieżnie ustawiane są pod dużym kątem (nawet 45 stopni!), a wspinacze trenują we własnych butach do wspinaczki, z plecakami obciążonymi około 20 kilogramami. Powolna wspinaczka w tak utworzonych warunkach zapewnia optymalną aktywację kluczowych mechanizmów odpowiedzialnych za efekt adaptacji do przebywania na wysokości.
Dzięki takiemu przygotowaniu w warunkach normobarycznych, jeszcze przed wyjazdem, uzyskamy odpowiednią odpowiedź fizjologiczną ze strony naszego organizmu pod postacią:
- wzrostu poziomu EPO – erytropoetyny,
- wzrostu ilości erytrocytów,
- wzrostu poziomu hemoglobiny,
- wzrostu hematokrytu,
- większej ilości mioglobiny w mięśniach,
- większej ilości mitochondriów w mięśniach,
- rozbudowy sieci naczyń włosowatych, dzięki czemu mięśnie są lepiej dotlenione (Beidleman BA. i wsp. 2004).
Dodatkowo po pełnym cyklu wstępnej aklimatyzacji obserwuje się:
- wzrost poziomu VO2max (maksymalna zdolność pochłaniania tlenu przez organizm),
- wyrównanie częstości akcji serca,
- wzrost poziomu saturacji krwi tlenem (procentowe określenie wysycenia hemoglobiny tlenem SaO2).
Powyższe obserwowane zjawiska są charakterystyczne dla zmian obserwowanych w trakcie symulowanego treningu wysokościowego (Czuba M. i wsp. 2013).
Aklimatyzacja w warunkach naturalnych
Oczywiście do wysokości można się też zaaklimatyzować na miejscu, w wysokich górach, według przedstawionych poniżej generalnych zasad:
- Po przekroczeniu wysokości 2500 m n.p.m. należy tak zaplanować dalszą wędrówkę/wspinaczkę, żeby pierwszy nocleg wypadał poniżej 3000 m n.p.m.
- W kolejnych dniach nie powinniśmy zdobywać więcej niż 1000 m wysokości w ciągu dnia.
- Nocleg natomiast powinien być 300 m wyżej od miejsca poprzedniego noclegu. W tym zakresie należy kierować się generalną zasadą, która mówi „wspinaj się wysoko, śpij nisko”.
- Jednocześnie należy unikać bezpośredniego transportu (np. kolejką linową) na wysokość powyżej 3000 m n.p.m.
- Jeżeli jest to konieczne, przed dalszą wędrówką w góry trzeba spędzić na tej wysokości dwie noce (Wytyczne Federacji Związków Alpinistycznych – UIAA).
Taka aklimatyzacja do wysokości, przez jej stopniowe zdobywanie, jest bardzo powolna i zabiera mnóstwo czasu. Ale niezastosowanie się do zasad aklimatyzacji przy jednoczesnym braku wcześniejszej wstępnej aklimatyzacji może doprowadzić do wystąpienia „ostrej choroby górskiej”, w tym m.in. do wysokościowego obrzęku płuc lub/i mózgu, a nawet śmierci. Dlatego – w wypadku krótkich wyjazdów w wysokie góry – bardzo wskazany jest trening w warunkach przerywanej hipoksji.
Więcej informacji: TUTAJ
Fragment artykułu: Zagrożenia w środowisku górskim. (Krzeszowiak J. i wsp.)
Zagrożenia związane z niskim ciśnieniem atmosferycznym w wysokich górach
Wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza dochodzi do spadku ciśnienia atmosferycznego (tab.I.) Ze spadkiem ciśnienia obniża się wartość ciśnienia parcjalnego tlenu w jednostce wdychanego powietrza.
Tab.I: Wartości ciśnienia atmosferycznego na różnych szczytach górskich. Opracowanie własne.
| Szczyt górski |
Wysokość
[m n.p.m.] |
Ciśnienie atmosferyczne [hPa] |
| Rysy |
2503 |
746 |
| Grossglockner |
3798 |
651 |
| Mount Blanc |
4810 |
546 |
| Pik Lenina |
7134 |
431 |
| Mount Everest |
8850 |
307 |
Stwarza to warunki prowadzące do rozwoju zintegrowanej odpowiedzi fizjologicznej, która stanowi swoisty mechanizm adaptacyjny do czasu pełnej aklimatyzacji [1]. W pewnych sytuacjach, kiedy tempo zdobywania wysokości przewyższa możliwości adaptacyjne, dochodzi do rozwoju hipoksji hipobarycznej [2]. Zaburzenie homeostazy skutkuje pogorszeniem wydolności organizmu. Dodatkowo pojawia się ból głowy w odpowiedzi na hipoksję (ang. High Altitude Headache – HAH) [3]. Niezaprzestanie zdobywania wysokości w krótkim czasie może doprowadzi do rozwoju ostrej choroby górskiej (ang. Acute Moutain Sicknes – AMS) [2]. AMS, oprócz bólu głowy, charakteryzuje się brakiem apetytu i nudnościami, zawrotami głowy oraz zaburzeniami snu [4, 5]. W celu łatwego określenia, czy doszło do rozwoju AMS, stworzono skalę Lake Louise Symptom Score (LLSS) (tab. II). Uzyskanie sumy punktów większej niż 3 sugeruje, że doszło do rozwoju ostrej choroby górskiej [4].
Tab.II. Kwestionariusz oceny Lake Louise Symptom Score (LLSS) [4].
| Objawy |
Stopień nasilenia |
Punkty |
| Ból głowy |
– brak bólu głowy
– niewielki ból głowy
– umiarkowany ból głowy
– znaczny ból głowy, uniemożliwiający funkcjonowanie |
0
1
2
3 |
| Zaburzenia żołądkowo-jelitowe |
– brak objawów żołądkowo-jelitowych
– spadek apetytu lub nudności
– umiarkowane nudności lub wymioty
– znaczne nudności lub wymioty, uniemożliwiające funkcjonowanie |
0
1
2
3 |
| Zmęczenie i/lub osłabienie |
– brak zmęczenia i osłabienia
– niewielkie zmęczenie /osłabienie
– umiarkowane zmęczenie /osłabienie
– znaczne zmęczenie /osłabienie, uniemożliwiające funkcjonowanie |
0
1
2
3 |
| Zawroty głowy / zaburzenia równowagi |
– brak zawrotów głowy
– niewielkie zawroty głowy
– umiarkowane zawroty głowy
– znaczne zawroty głowy, uniemożliwiające funkcjonowanie |
0
1
2
3 |
| Zaburzenia snu |
– sen niezaburzony
– sen gorszy niż zazwyczaj
– wielokrotne przebudzenia, nocny spoczynek nieefektywny
– bezsenność |
0
1
2
3 |
Według Federacji Związków Alpinistycznych (UIAA) charakterystycznym momentem, kiedy możemy spodziewać się wystąpienia objawów AMS, jest wysokość powyżej 2500 m n.p.m. Jeżeli powyżej tej wysokości rozwiną się objawy wskazujące wg LLSS na ostrą chorobę górską, UIAA zaleca pozostanie na wysokości ostatniego noclegu w celu aklimatyzacji. Niedostosowanie się do tych zaleceń może skutkować rozwojem wysokościowego obrzęku mózgu (ang. High Altitude Cerebral Edema – HACE), jest to stan, który może bezpośrednio zagrażać życiu. Wysokością charakterystyczną dla wystąpienia objawów HACE jest wysokość powyżej 4000–5000 m n.p.m., przy czym czas ekspozycji musi być dłuższy niż 24 godziny [4]. Objawy wysokościowego obrzęku mózgu są charakterystyczne dla stanu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego. Rozpoczynają się bólem głowy, do którego dołączają nudności (rzadko wymioty), co dalej prowadzi do trudności w poruszaniu się, zaburzeń w koordynacji ruchowej, bełkotliwej mowy, irracjonalnego zachowania, sztywność karku, apatii, aż do utraty przytomności [6]. Ze względu na znaczną wysokość, na jakiej może dojść do rozwoju HACE, zazwyczaj niemożliwe jest przeprowadzenie akcji ratunkowej z powietrza. Osoba cierpiąca na wysokościowy obrzęk mózgu nie może się poruszać, co często skutkuje zgonem w krótkim czasie.
Schorzeniem również związanym z wysokością, ale nie powiązanym patofizjologicznie z ostrą chorobą górską i wysokościowym obrzękiem mózgu, jest wysokościowy obrzęk płuc (high altitude pulmonary edema – HAPE). Objawy HAPE mogą wystąpić po przekroczeniu 3000 m n.p.m., kiedy przebywa się dłużej niż 24 godziny na nowej wysokości [4]. Wysokościowy obrzęk płuc jest najczęstszą przyczyną zgonów wśród chorób związanych z pobytem na dużych wysokościach. Osobami najczęściej cierpiącymi z powodu HAPE są osoby stosukowo młode, o bardzo dobrym przygotowaniu kondycyjnym, które bardzo szybko zdobywają wysokość. Objawy wysokościowego obrzęku płuc pojawiają się zazwyczaj wieczorem. Rozpoczynają się suchym kaszlem i sinicą warg, następnie pojawia się bulgoczący oddech, dochodzi do stopniowego pogorszenia stanu świadomości [7]. Czasami do rozwoju HAPE może dojść w trakcie zdobywania wysokości, kiedy osoba przeładuje swój bagaż, a jednocześnie narzuci sobie zbyt agresywne tempo przemieszczania się. Nagle u takiej osoby dochodzi do gwałtownego spadku wydolności, a w trakcie postoju pojawia się uczucie duszności oraz brak możliwości uspokojenia oddechu. W takich sytuacjach konieczna jest ewakuacja lub zejście z wysokości, o ile poszkodowany może się przemieszczać.
Piśmiennictwo:
- Grassi B., Żołądź J.A.: Zintegrowana odpowiedź na niedotlenienie wysokościowe (w:) Górski J.: Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2011. 183-195;
- Imray Ch., Wright A., Subudhi A.: Acute Mountain Sickness: Pathophysiology, Prevention, and Treatment. Prog Cardiovasc Dis 2010; 56(6): 467-484;
- Queiroz L.P., Rapoport A.M.: High-altitude headache. Curr Pain Headache 2007; 11(4): 293-296;
- Stanowisko Komisji Medycznej Federacji Związków Alpinistycznych, Część 2: Postępowanie przedszpitalne w zagrożeniu życia w przebiegu ostrej choroby górskiej wysokościowego obrzęku płuc i wysokościowego obrzęku mózgu 2012. Źródło: www.theuiaa.org
- Whitelaw W.: Mechanisms of sleep apnea at altitude. Adv Exp Med Biol 2007; 588: 57-63;
- Hackett P.H., Roach R.C.: High Altitude Cerebral Edema. High Alt Med. Biol 2004; 5(2): 136-146;
- Hackett P.H., Roach R.C.: High-Altitude Medicine and Physiology (w:) Paul S.A.: Wilderness Medicine, Sixth Edition. Mosby, an imprint of Elsevier Inc., 2012: 2 – 31.
